พระรอด กรุวัดมหาวัน พระเก่าแก่หายาก 1 ใน 5 เบญจภาคี

พระรอด กรุวัดมหาวัน วัดมหาวัน (มหาวันวนาราม) เป็นพระอารามหลวงของพระนางจามเทวี เจดีย์วัดมหาวันเป็นที่บรรจุพระรอดลำพูน 1 ใน 5 พระเครื่องชุดเบญจภาคีที่มีอายุเก่าแก่ที่สุด

เชื่อกันว่า พระรอดมีความศักดิ์สิทธิ์หรือความขลังในด้านแคล้วคลาด ปราศจากภัยอันตรายและความวิบัติต่างๆ มีเสน่ห์เมตตามหานิยม ได้ลาภผลและคงกระพันชาตรี หากใครได้มากราบไหว้บูชาพระรอดก็จะพ้นภัยอันตรายทุกสิ่งปวง

“พระรอด” เกิดขึ้นที่วัดมหาวันวนาราม ปัจจุบันอยู่ในพื้นที่ตำบลในเมือง อำเภอเมือง จังหวัดลำพูน ในสมัยพระนางจามเทวี เมื่อราว พ.ศ. 1200 เศษ พระนางจามเทวีโปรดให้สร้างวัดสำคัญประจำทั้ง 4 ทิศ ได้แก่ วัดดอนแก้ว, วัดพระคง, วัดประตูลี้ และวัดมหาวันวนาราม ซึ่งตั้งอยู่ทางทิศตะวันตกของเมือง ในการสร้างวัดมหาวันฯ ยังได้สร้างพระรอดขึ้นด้วย ตามตำนานเชื่อว่า นารทฤาษี หรือที่เรียกกันว่า ฤาษีนารทะ หรือฤาษีนารอด ฤาษีผู้ดูแลวัดมหาวันฯ เป็นผู้สร้างพระรอด และมหาเจดีย์ที่วัดมหาวันฯ ครั้งนั้นมีการสร้างพระรอดจำนวนมากในรูปแบบ (พิมพ์) ต่างๆ บรรจุไว้ภายในพระมหาเจดีย์

คำว่า “รอด” สันนิษฐานว่าเพี้ยนมาจาก “รอท” ชื่อ “นารทฤาษี” การแตกกรุของ “พระรอด” เกิดขึ้นหลายครั้งพอสรุปได้ดังนี้

ครั้งที่ 1 พ.ศ. 2435 มหาเจดีย์ที่ฤาษีสร้างขึ้นถูกฟ้าผ่าพังลง พระรอดที่บรรจุในเจดีย์จึงกระจัดกระจายออกมา มีการนำส่วนหนึ่งบรรจุกลับเข้าไปในพระเจดีย์ที่บูรณะใหม่ อีกส่วนมีผู้นำไปบูชา เรียกว่าพระรอดกรุเก่า

ครั้งที่ 2 พ.ศ. 2451 เจ้าหลวงอินทยงยศ เจ้าเมืองลำพูน เห็นว่าบริเวณฐานเจดีย์ที่บูรณะใหม่มีต้นโพธิ์โผล่ขึ้นมาทำให้ฐานร้าว จึงปฏิสังขรณ์ฐานพระเจดีย์ ครั้งนี้พบพระรอดอีกชุดหนึ่ง ประมาณ 1 กระซ้าบาตร (ตะกร้าบรรจุกับข้าวตักบาตร) จึงนำไปแจกจ่ายบรรดาญาติ

ครั้งที่ 3 เป็นผลสืบเนื่องจากครั้งที่ 1 และ 2 จนเกิดประเพณี “ขุดหาพระรอดในฤดูแล้ง” ระหว่างเดือนสี่-เดือนหกของปี สถานที่ขุดก็คือบริเวณโดยรอบวัด เมื่อขุดได้พระรอด พื้นที่การขุดก็ขยายกว้างออกไปเรื่อย จนพื้นที่ของวัดเต็มไปด้วยหลุมบ่อ วัดมหาวันฯ จึงประกาศห้ามไม่ให้ขุดหาพระรอดอีกต่อไป

ครั้งที่ 4 พ.ศ. 2498 พบพระรอดจำนวน 200 องค์ ในบริเวณกุฏิเจ้าอาวาสที่มีการบูรณะ

ครั้งที่ 5 พ.ศ. 2506 มีการรื้อพื้นกระเบื้องพระอุโบสถเพื่อปูใหม่ ทำให้พบพระรอดจำนวนหนึ่ง มีการนำออกมาเช่าบูชาในพื้นที่เช่นเคย แต่ยังมีการส่งออกไปยังตลาดพระเครื่องในกรุงเทพฯ ด้วย พระรอดที่มีสภาพสมบูรณ์เวลานั้นเช่ากันที่องค์ละ 1,000 บาท ส่วนองค์ที่มีตำหนิก็ยังมีราคาหลักร้อยขึ้นไป

เหตุที่พระรอดลำพูนในพระเครื่องชุดเบญจภาคีเป็นที่นิยมในวงการก็ด้วยความศรัทธาในพุทธคุณ พระรอดนั้นได้ฉายาจากวงการพระเครื่องว่า “เทพแห่งนิรันตราย” เพราะเชื่อกันว่า ผู้ที่สวมพระรอดไว้กับตัวแล้วจะไม่ “ตายโหง” (ตายผิดธรรมดาด้วยอาการร้ายแรง) ดังชื่อพระว่า “รอด” ซึ่งร่ำลือกันมาตั้งแต่ปี 2506 ทำให้ราคาเช่าบูชาปัจจุบันอยู่ที่ 7-8 หลัก และไม่ใช่ว่าหาได้ง่ายๆ

พระรอดขุดค้นพบในปี 2451 ลักษณะเป็นพระขนาดเล็กเป็นพระปางมารวิชัยมีฐานอยู่ใต้ที่นั่งและมีผ้านิสีทนะ (ผ้าปูนั่ง) รองรับปูไว้บนฐาน ข้างหลังองค์พระมีลวดลายกระจัง ชาวพื้นเมืองเรียกกันว่า ใบโพธิ์ เพราะคล้ายๆ ใบโพธิ์มีกิ่งก้าน ไม่อยู่ในเรือนแก้ว พระพักตร์จะปรากฏพระเนตร (ตา) พระกรรณยาวลงมาเกือบจรดพระอังสะ (บ่าหรือไหล่) ทั้งสองข้างด้านหลังมีรอยนิ้วมือเป็นเนื้อดินทั้งหมด มีทั้งนูนและแบน แบ่งได้ 5 พิมพ์ คือ 1.พิมพ์ใหญ่ 2.พิมพ์กลาง 3.พิมพ์เล็ก 4.พิมพ์ต้อ 5.พิมพ์ตื้น

พระรอด กรุวัดมหาวัน พิมพ์ใหญ่ องค์นี้ที่ผมนำมาให้ดู เป็นองค์ตำนานอยู่ในหนังสือ “อมตพระกรุ” วันนี้ผมจะมาสอนตำหนิพระกรุอย่างชัดๆ

จำลักษณะและขนาดองค์พระให้แม่น ศิลปะลำพูน ใบหน้านูนมีมิติชัดเจน ซอกใบหูลึกคมชัด ตำหนิในพิมพ์มี “เส้นน้ำตก” ตั้งแต่ใต้แขนผ่าเข่าทะลุยาวลงมาถึงฐานล่างคมเห็นชัดเจน ร่องบล็อคพิมพ์บังคับของพระรอดชัดเจน

ธรรมชาติของพระรอด แขนจะล่ำเป็นสัน ร่องลึกชัดเป็นเอกลักษณะ ใบโพธิ์แต่ละใบจะคมเป็นเหลี่ยมๆ มีมิติเป็นสัน เป็นขอบ แต่ละใบไม่เท่ากัน เส้นใต้ฐานคมชัด

เมื่อเอียงข้างจะเห็นความลึกของใบโพธิ์เป็นเหลี่ยมชัดเจน มีมิติแต่ละใบไม่เท่ากัน แขนจะล่ำเป็นสัน ตรงฐานมีรอยย่นๆ เป็นทางๆ ซึ่งจะเกิดกับพระรอดลำพูนเกือบทุกองค์

ด้านหลังจะไม่มีลวดลายอะไร มีลักษณะย่นๆ แบบนี้จะพิจารณาง่าย คราบกรุสำคัญ คราบขี้กรุเนื้อแดงออกสีพิกุล คราบจะฝังลึกติดแน่นแคะจะไม่ค่อยออก

ด้านข้าง มีลอยเป็นทางๆ ลักษณะย่นๆ จะเกิดกับพระรอดเกือบทุกองค์ จำลักษณะของคราบกรุให้ได้

คอลัมน์ : หยิบกล้องส่องพระ by โทน บางแค
Line : @tone8888
เพจ : โทน บางแค FC.